Wat kan je doen als je zoon of dochter in aanraking komt met de politie of als hij of zij een strafbaar feit pleegde?

Politie

Breng de politie zo snel mogelijk op de hoogte dat je zoon of dochter autisme heeft. Geef hen concreet advies wat ze kunnen doen of best vermijden. Zet enkele aandachtpunten op papier of geef het per mail door. De Wegwijzer kan je helpen om na te denken welke informatie je wilt geven.

Een voorbeeld:

Simon heeft het syndroom van Asperger, een vorm van autisme waardoor hij moeilijkheden ondervindt op vlak van communicatie, sociale relaties, verbeelding en zintuiglijke waarneming. Als hij rustig is kan hij zich vrij goed uitdrukken, maar zijn niveau van begrijpen van gesproken taal ligt beduidend lager. Je kan Simon helpen door op het volgende te letten:

  • Praat rustig en hou het bij korte zinnen.
  • Geef niet teveel informatie tegelijk.
  • Laat voldoende pauzes zodat Simon de informatie kan verwerken.
  • Controleer of Simon je boodschap begrepen heeft door ernaar te vragen.
  • Gebruik geen beeldspraak of figuurlijke taal (bijvoorbeeld ‘de tijd vliegt’) of ironie. Simon neemt dit letterlijk.
  • Wees voorspelbaar: zeg wat je gaat doen en doe dan wat je zegt. Geef de volgorde van wat er gaat gebeuren.
  • Als je Simon vragen stelt en hij bevindt zich in een onbekende situatie (bijvoorbeeld een verhoor) zal hij vlug ja antwoorden. Zeg expliciet dat indien hij het niet weet of als het onduidelijk voor hem is dat hij dit mag zeggen.
  • Stel directe, korte vragen. Vermijd vragen zoals ‘Jij hebt het gedaan, is het niet?’ Het laatste woord is dan belangrijk en hij zal dan waarschijnlijk antwoorden ‘ja’ maar hij bedoelt dan ‘Ja, ik deed het niet’.
  • Vermijd vage vragen zoals ‘Vertel me eens wat er gisteren is gebeurd’. Simon weet niet goed wat hij zoal moet vertellen en zegt dan liever niets. Vraag eerder ‘Simon vertel me wat je zag in de winkel gisteren om 10 uur’.
  • Simon kan zich beter uitdrukken als hij tegelijk een tekening kan maken.
  • Vermijd fysieke aanrakingen of verwittig dat hij aangeraakt zal worden en waar hij aangeraakt zal worden.
  • Vermijd een ruimte met neonlichten. Indien niet te vermijden: laat Simon zijn pet dragen als bescherming.
  • Als Simon angstig of gespannen is, reageert hij niet meer op wat je zegt. Het lijkt dan of hij door je heen kijkt, soms houdt hij zijn handen voor de oren. Blijf niet aandringen, roep niet, raak hem zeker niet onverwachts aan. Geef indien mogelijk zijn fotoboekje, hij wordt rustig als hij het kan inkijken.
  • Bij heel hoge spanning of angst kan het zijn dat Simon begint te wiegen. Lach niet met zijn gedrag en houd hem ook fysiek niet tegen. Door te wiegen wordt hij vanzelf kalmer. Let wel, dit kan 10 minuten duren.

Advocaat en rechter

Breng de advocaat op de hoogte van het autisme en bezorg eveneens de aandachtpunten. In geval van een rechtszaak vraag of de advocaat vooraf aan de rechtszaak de rechter per brief op de hoogte kan brengen van het autisme zodat de rechter het delict in context kan plaatsen en beoordelen. Hierbij is het goed om samengevat informatie te geven wat autisme is en wat dat betekent voor je zoon of dochter. Wees zo concreet mogelijk en geef voldoende voorbeelden. De Wegwijzer kan je helpen om na te denken welke informatie je wilt geven.

Enkele voorbeelden van aandachtpunten die voor de rechter belangrijk kunnen zijn:

  • Hij maakt geen oogcontact omdat er dan teveel informatie binnenkomt. Dit wil niet zeggen dat hij wegkijkt omdat hij op dat moment aan het liegen is of omdat hij onbeleefd is.
  • Indien meerdere personen in de ruimte zijn, weet hij niet wanneer hij aangesproken wordt. Begin steeds uw zin met zijn voornaam als u een vraag stelt.
  • Hij wordt door zijn gedrag vaak als een zonderling gezien. Hij voelt zich soms eenzaam en doet vaak onbeholpen pogingen om erbij te horen. Hij heeft in het verleden drugs genomen gewoon omdat dit in groep werd gebruikt en hij erbij wilde horen. Hij was zich niet bewust van de gevolgen noch dat het om een strafbaar feit ging.
  • Hij is door zijn autisme zeer beïnvloedbaar en doet bijna alles wat hem gezegd wordt zonder de gevolgen ervan in te zien.
  • Hij heeft de gewoonte om zich direct uit te drukken. Hij geeft bijvoorbeeld commentaar over uiterlijkheden. Dit komt onbeleefd over, maar hij heeft zelf geen inzicht dat sommige uitspraken ongepast kunnen overkomen.
  • Wanneer iets of iemand (ongewild) zijn plan verhindert (bijvoorbeeld tegengehouden worden voor een politiecontrole en waardoor hij denkt te laat zal komen op zijn bestemming), reageert hij heftig en zelfs agressief. Door zijn autisme houdt hij zich graag aan routines en wordt hij zeer angstig wanneer hij deze niet kan uitvoeren.
  • Regels die hij kent, moeten ook door anderen correct gevolgd worden. Bijvoorbeeld, wanneer iemand een rood licht negeert, zal hij de ander daarover aanspreken. Zijn directheid van spreken kan agressief overkomen.
  • Hij is geobsedeerd door zachte pelsen. Bij het zien van pels kan hij het niet nalaten om het aan te raken. Hij houdt er geen rekening mee dat het een handtas of een mantel is en dat je andermans eigendom niet aanraakt. Hij is hiervoor in behandeling maar de drang is nog steeds niet onder controle.
Vergeet niet

Een politieverhoor, opsluiting in politiecel, fouillering, gerechtelijke procedures, … dit alles kan een grote impact hebben op een persoon met autisme. Zoek (psychologische) begeleiding om wat gebeurde te verwerken. Indien er risico is op terugval, zoek eveneens professionele begeleiding.